نحوه کاشت و پرورش درخت کاکائو در ایران چگونه است

نحوه کاشت و پرورش درخت کاکائو در ایران چگونه است

توضیحاتی درباره درخت کاکائو

کاکائو درختی است از تیره پنیرکیان که ارتفاعش بین ۴ تا ۱۰ متراست و برگهایش ساده و متقابل و گلهایش منظم و کوچک و قرمز رنگ در همه فصول وجود دارد. میوه‌شا سته و زرد رنگ است و به اندازه یک خیار محتوی ۲۵ تا ۴۵ دانه است .میوه‌های این گیاه را پس از چیدن انبار می‌کنند تا بپوسد و پس از آن دانه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و به مصرف می‌رسانند که از آن پودر کاکائو تهیه می‌شود.دانه این گیاه تقویت کننده قلب است و به علاوه محتوی مقدار زیادی ازنه و چربی است از کاکائو شکلات نیز تهیه می‌کنند. درخت کاکائو در منطقه حائل بین عرض جغرافیائی ۱۰ تا ۲۰ درجه در شمال و جنوب خط استوا می روید. گاه به این منطقه کمربند کاکائویی نیز گفته می شود. درخت کاکائو اغلب زیر سایه درختان بزرگتر رشد می کند. میوههای درخت کاکائو حدوداً ۳۰ سانتی متر طول دارند. رنگ میوه ممکن است زرد مایل به قهوه ای یا ارغوانی باشد. هر میوه بین ۲۰ تا ۴۰ دانه دارد که داخل یک بافت گوشتی صورتی ترش و شیرین کنار هم قرار می گیرند. امروزه در بسیار از نقاط دنیا درخت کاکائو کشت داده می شود، اما عمده ترین تولیدکنندگان کاکائو در جهان ساحل عاج، غنا، اندونزی، نیجریه، برزیل، کامرون، اکوادور،ایران،ترکیه،روسیه،افغانستان، جمهوری دومنیکن و پاپوآ گینه نو هستند. برخی دیگر کشورهای تولید کننده در مقیاس کوچکتر عبارتند از ماداگاسکار، مالزی، مکزیک، برخی از کشورهای جزیره ای حوزه کارائیب مثل گرانادا و کوبا و بالاخره تعدادی از جزایر اقیانوس آرام مثل ساموآ.درخت کاکائو، درختی کوچک به طول 4 تا 8 متر است. این درخت همیشه سبز و از خانواده پنیرکیان و بومی نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی می باشد. قسمت قابل استفاده این گیاه، بذرهای آن است که داخل غلاف هایی قرار گرفته و پس از فرآوری بصورت پودر کاکائو یا شکلات به بازار عرضه می گردد.کاکائو، به دانه های چرب تخمیر شده و خشک شده درخت کاکائو اطلاق می شود. این گیاه از نظر خواص و خصوصیات، به قهوه شباهت دارد.تقریباً 40 درصد از کاکائوی تولید شده در سراسر جهان را سه ناحیه ی ساحل عاج، غنا و اندونزی تولید می کنند. ولی کشورهای هلند و ایالات متحده آمریکا بیشترین تولید فراورده های کاکائو را بر عهده دارند.  

گیاه شناسی و خصوصیات درخت کاکائو

درخت کاکائو، درختی همیشه سبز به ارتفاع 4 تا 8 متر و از خانواده Malvaceae (پنیرکیان) می باشد. برگ های این گیاه، متناوب، یکپارچه، بدون لُب، به طول 10 تا 40 سانتیمتر و پهنای 5 تا 20 ساتیمتر است. گل های درخت بصورت خوشه هایی روی تنه اصلی یا شاخه های فصل های قبل تشکیل می شود. این گل ها کوچک و به قطر 1 تا 2 سانتیمتر و دارای کاسه گل صورتی رنگی هستند. درحالیکه بیشتر گل های درختان مختلف توسط زنبور یا پروانه ها گرده افشانی می کنند، گل های درخت کاکائو توسط یک سری حشرات کوچک بال به نام Forcipomyia گرده افشانی انجام می دهند. میوه این گیاه که بصورت غلاف است، 15 تا 30 سانتیمتر طول و 8 تا 10 سانتیمتر عرض دارد. غلاف های رسیده، زردرنگ یا نارنجی رنگ می باشند و حدود 500 گرم نیز وزن دارند. هر غلاف حاوی 20 تا 60 بذر می باشد. درخت کاکائو برای رشد به سایه نیاز دارد. همچنین باید از وزش باد دور باشد. این درخت به خاک هایی با منافذ زاید و زهکش خوب نیاز دارد و در زمین های پست مرطوب بخوبی رشد نمی کند. این گیاه 4 تا 5 سال پس از کاشت، شروع به میوه دهی می کند. زمانی که گیاه کاکائو به سن محصول دهی رسید، سالانه 6000 شکوفه می دهد، اما تنها 20 غلاف تولید می نماید.دانه درختی است که به فرانسوی Cacao و به انگلیسی Cacao و درخت آن فرانسوی Cacaoyer و به انگلیسی Cacao Tree و Chocolate tree نامند.گرد دانه های بو داده، سرخ شده و پوست کنده و کوبیده آن را اصطلاحاً Cacao می نامند. گیاهی است از خانواده Sterculiaaceae،نام علمی آن Theobroma Cacao L. می باشد.دانه کاکائو دارای بادامی است که 88 درصد وزن آنرا تشکیل می دهد. بادام دانه شامل 49تا54درصد ماده چرب بوردوکاکائو Beurre de ccao، 8 تا10 درصد آمیدون، 11تا18 درصد مواد ازته،1تا3درصد تئوبرومین theobromine به فرمول C7H8N4O2 همراه باکافئین، 2تا3درصد از یک تان نوگلوکزید مخصوص به نام کاکائونین Cacaonine، 4تا6 درصد سلولز، 3تا4 درصد مواد معدنی و فرمان های مختلف است. از تجزیه کاکائونین، قرمز کاکائو Rouge de cacao و گلوکز به دست می آید. تئوبرومین، علاوه بر مغز دانه، در پوسته آن در برون میوه و در برگهای جوان گیاه یافت می شود.کاکائو برای اولین بار در آمریکای مرکزی و در ۵۰۰۰ سال پیش کشف شد، اما به سرعت به دیگر نقاط جهان نیز راه یافت

خواص درمانی و دارویی درخت کاکائو

از کاکائو برای مصارف مختلف استفاده می کنند. در تهیه ی انواع کیک، انواع نوشیدنی ها و برای تزئین مواد غذایی مختلف از پودر کاکائو استفاده می شود. جدا از خوشمزه بودن و عطر و طعم آن، کاکائو برای سلامتی هم با اهمیت است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید. کاکائو علاوه بر خوش عطر و طعم بودن، برای حفظ سلامتی نیز مهم است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید. همچنین کاکائو به عنوان دارویی انرژی بخش، شادی آفرین و تقویت کننده قلب شناخته می شود. مطالعات نشان می دهد که کاکائو سبب کاهش فشار خون و تنظیم کلسترول بد در خون می گردد. این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده و انگل کش نیز مورد استفاده قرار می گیرد. از خواص دیگر کاکائو می توان به خاصیت ادرارآوری، قاعده آوری و سقط کنندگی آن اشاره کرد. در بعضی از نقاط دنیا از کاکائو برای درمان سوختگی، سرفه، خشکی لب ها و چشم استفاده می کنند. کاکائو انرژی بخش بوده و باعث از بین رفتن بی حالی، سختی های زایمان، حاملگی و روماتیسم می شود. محلی ها از کاکائو در درمان مارگزیدگی و جراحت ها نیز بهره می بردند. به علت وجود تانن در پوسته و ریشه کاکائو، فعالیت ضدتوموری برای این گیاه نیز پیش بینی شده است. کاکائوی خالص و تصفیه نشده اثر آنتی اکسیدانی قوی در پیشگیری از بیماری های قلبی و سرطان دارد، اما طی فرآیند شکلات سازی، مقدار زیادی از مواد آنتی اکسیدانی آن از بین می رود. بنابراین می توان گفت شکلات تهیه شده از کاکائو به دلیل انجام فرآیند در کارخانه خواص مفید دانه کاکائوی خالص را ندارد

آفات و مریضی های درخت کاکائو

از جمله آفات و بیماری هایی که می توانند برای کاکائو مشکل ایجاد کرده و خسارت وارد کنند شامل: حشرات برگ خوار بخصوص Sahlbergella singularis و Distantiella theobroma در غرب آفریقا و Helopeltis spp. در جنوب شرقی آسیا و همچنین حشره Conopomorpha cramerella در جنوب شرق آسیا که غلاف میوه را سوراخ می کند، می باشد. موش ها و بندپایان نیز از آفات این درخت محسوب می شوند. بیماری های قارچی که توسط قارچ های Moniliophthora roreri ، Moniliophthora perniciosa، Ceratocystis ، dahliae Verticillium ، Oncobasidium theobromae ایجاد می شود از جمله بیماری های قارچی درخت کاکائو است. از بیماری های ویروسی این گیاه نیز می توان به ویروس موزائیک توتون اشاره کرد.

عوارض و مضرات کاکائو

مصرف ناصحیح کاکائو باعث عوارض کبدی و قلبی می شود. کسانی که طبع گرمی دارند، باید از خوردن بیش از حد کاکائو و محصولات آن خودداری کنند. برای افراد دچار بیماری قند نیز خوردن شکلات های کاکائو ممنوع است

جمهوری دومینیکن و پرو ، تولیدکنندگان کاکائو

وقتی صحبت از تولید کاکائو با رعایت اصول و مقررات حرفه‌ای می‌شود، نام کشور جمهوری دومینیکن خودنمایی می‌کند. دولت این کشور فرآیند تولید کاکائو با روشی که به محیط زیست آسیبی نرسد را تضمین می‌کند. علاوه بر این، جمهوری دومینیکن از دیر باز تا کنون «گواهینامه‌ی تجارت عادلانه» در زمینه‌ی تولید کاکائو را در اختیار داشته است. تجارت عادلانه به تجارتی گفته می‌شود که طی آن، سازمان‌های تجاری جهانی از پرداخت حق و حقوق کامل کشاورزان یک کشور خاص، اطمینان حاصل می‌کنند. دو نوع کاکائوی مختلف در جمهوری دومینیکن تولید می‌شود: یک نوع کاکائوی ارزان و کره‌ای به نام «سانچز» و یک نوع کاکائوی خشک‌تر و تخمیر شده‌تر به نام هیسپانیولا. این کشور در مجموع، در سال ۲۰۱۳ موفق به تولید ۶۸,۰۲۱ تن کاکائو شد.در کشور پرو، ظرفیت کشت کاکائو به دلیل رقابت شدیدی که برای کسب زمین‌های کشاورزی وجود دارد، محدود شده است. در مقابل، گیاه کوکا که کوکائین نیز از آن به دست می‌آید به خوبی در شرایط آب و هوایی این کشور رشد می‌کند. از آنجایی که قیمت کوکائین بسیار بالا است، معمولا کسب و کار کشاورزان کاکائو در پرو از رونق چندانی برخوردار نیست. در واقع، طی سال‌های اخیر، پرو به بزرگترین تولیدکننده‌ی کوکائین در جهان تبدیل شده است. در پرو، بیش از ۶۰,۰۰۰ هکتار زمین زراعی برای کشت کوکا در نظر گرفته شده است که به تولید ۳۴۰ تن کوکائین در سال منجر می‌شود. در مقایسه با کوکا، تنها ۴۸,۰۰۰ هکتار زمین زراعی برای کشت کاکائو در پرو اختصاص داده شده که نتیجه‌اش، تولید سالانه ۷۱,۱۷۵ تن دانه‌ی کاکائو در این کشور است.